πανισλαμισμός

Πολιτικοθρησκευτική τάση που αποβλέπει στη συνένωση υπό κοινή ηγεσία όλων των μουσουλμανικών λαών. Ο π. είναι αποτέλεσμα της αφύπνισης των μουσουλμανικών χωρών και της επαφής τους με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό στη διάρκεια του 19ου αι. Ο π. αναζωπύρωσε την παραδοσιακή εχθρότητα του Ισλάμ προς τους απίστους και επεδίωξε να κινητοποιήσει τις μάζες των πιστών και να συνενώσει όλα τα μουσουλμανικά κράτη προκειμένου να αντιμετωπίσει τον ευρωπαϊκό αποικισμό. Ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ B’ (1876-1909) εκμεταλλεύτηκε την απήχηση που είχαν οι ιδέες του π. στον λαό και μπήκε επικεφαλής του ως ο ηγεμόνας του μόνου μουσουλμανικού κράτους το οποίο μπορούσε να προβάλει αντίσταση στις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Μετά τον A’ Παγκόσμιο πόλεμο, η νέα τουρκική δημοκρατία δεν ευνόησε τον π., που φάνηκε να τείνει προς εξαφάνση. Όμως, στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, η οικονομική ανάπτυξη και η δημογραφική αύξηση των μουσουλμανικών χωρών έδωσαν νέα πνοή στο κίνημα αυτό, που, επιπλέον, ενισχύθηκε από τη διδασκαλία ορισμένων θεολόγων. Την ίδια εποχή εμφανίστηκε στην Αίγυπτο και το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, που σήμερα είναι εκτός νόμου.

* * *

ο

θρησκευτική κίνηση με πολιτικές τάσεις η οποία αποβλέπει στη συνεργασία και συνένωση όλων τών μουσουλμανικών λαών υπό μία κοινή αρχή.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αγγλ. panislamism < παν-* + ισλαμισμός. Η λ. μαρτυρείται από το 1888 στην εφημερίδα Ακρόπολις].